Ο ελληνισμός της Διασποράς - Κάτω Χώρες

Στα μέσα του 18ου αιώνα διαμορφώθηκε μια μικρή εμπορική κοινότητα Ελλήνων στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας. Εκεί βρέθηκε για ένα σύντομο διάστημα (1771-1777) και ο Αδαμάντιος Κοραής. Κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, στα μεγάλα λιμάνια των Κάτω Χωρών Ολλανδία και Βέλγιο) εγκαθίσταντο και κάποιοι πρώην ναυτικοί. Ολιγάριθμοι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία έφτασαν στην Ολλανδία μετά το 1922. Στην περίοδο του Μεσοπολέμου ιδρύθηκαν λίγες ελληνικές καπνεμπορικές, γουνεμπορικές και ναυτιλιακές επιχειρήσεις, καθώς και εταιρείες τροφοδοσίας πλοίων.

Στην πλειονότητα τους, όμως, οι περίπου 4.000 Έλληνες που ζουν σήμερα στην Ολλανδία - συγκεντρωμένοι κυρίως στην Ουτρέχτη, το Χόρινχεμ και το Ρότερνταμ- ήρθαν στη χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να εργαστούν στις βιομηχανίες. Η άφιξη τους ξεκινά το 1961, όταν ένα ολλανδικό κλωστοϋφαντουργείο και κάποια ανθρακωρυχεία αναζήτησαν εργάτες στην Ελλάδα. Το 1962 υπογράφηκε προσωρινή συμφωνία μετανάστευσης μεταξύ Ελλάδας και Ολλανδίας.

Ανάμεσα στους πρώτους Έλληνες που έφτασαν στη χώρα ήταν και κάποιοι εργάτες που είχαν εγκαταλείψει τα ανθρακωρυχεία του Βελγίου. Η «φυγή» από τα βελγικά ανθρακωρυχεία άρχισε στο τέλος του 1962 και συνεχίστηκε έως την άνοιξη του 1964. Την ίδια περίοδο έφτασαν και κάποιοι Έλληνες εργάτες από τη Γερμανία. Όταν το ολλανδικό Κράτος δυσκόλεψε την εισροή από το Βέλγιο, άρχισε να αυξάνεται η στρατολόγηση εργατών στην Ελλάδα. Δεν μετακινήθηκαν, πάντως, πάνω από 1.500 άτομα με σύμβαση εργασίας. Αρκετοί ήρθαν χωρίς σύμβαση, έπειτα από πρόσκληση συγγενών τους ή στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης.

Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονταν από αγροτικές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (Θράκη και Μακεδονία) και είχαν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Αρχικά, μετακινήθηκαν κυρίως άνδρες. Η οικογενειακή συνένωση, που ξεκίνησε σύντομα, ολοκληρώθηκε την περίοδο 1968-1972. Η οριστική ελληνο-ολλανδική συμφωνία μετανάστευσης υπογράφηκε τελικά το 1966, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, που είχε ως αποτέλεσμα την ελάττωση του αριθμού των μεταναστών που εισέρχονταν στη χώρα. Έτσι, ακόμα κι αν συνυπολογίσουμε τα 900-1.000 άτομα που έχουν πολιτογραφηθεί στο μεταξύ, οι Έλληνες αποτελούν μία από τις μικρές μεταναστευτικές ομάδες της Ολλανδίας.

Στη δεκαετία του 1980, αν και πολλοί από τους Έλληνες εξακολουθούσαν να εργάζονται στη βιομηχανία, το ποσοστό τους είχε μειωθεί, και όλο και περισσότεροι απασχολούνταν στον τριτογενή τομέα. Παρά τη μετατόπιση αυτή και μολονότι μερικοί βελτίωσαν τη θέση τους, συνολικά δεν σημειώθηκε ανοδική κοινωνική κινητικότητα των Ελλήνων μεταναστών, κάποιοι, μάλιστα, γνώρισαν ακόμη και επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης, αφού η οικονομική κρίση οδήγησε περίπου το 1/3 των Ελλήνων στην ανεργία. Αρκετοί προσανατολίστηκαν τότε προς τη δημιουργία οικογενειακών μικροεπιχειρήσεων, ενώ ορισμένοι παλιννόστησαν. Το επίπεδο εκπαίδευσης των παιδιών των Ελλήνων μεταναστών στις Κάτω Χώρες, αν και είναι υψηλότερο από αυτό που παρουσιάζουν οι γόνοι άλλων μεταναστευτικών ομάδων, δεν έχει οδηγήσει σε σημαντική κοινωνική κινητικότητα.

Αρχικά, οι ολλανδικές Αρχές υποστήριζαν την εκπαίδευση των παιδιών των μεταναστών και στη μητρική τους γλώσσα, θεωρώντας δεδομένη την παλιννόστησή τους. Από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης Ελλήνων στη χώρα, υπήρχε ελληνόφωνη εκπαίδευση σε τμήματα μητρικής γλώσσας, κυρίως πρωτοβάθμιας, αλλά και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που λειτουργούσαν δυο φορές την εβδομάδα στις πόλεις όπου ζούσαν Έλληνες. Γύρω στο 1980 εγκαταλείφθηκε η ιδέα της προσωρινής παραμονής των ξένων εργατών στη χώρα. Έκτοτε, επειδή η πολιτική της Ολλανδίας στοχεύει ταυτόχρονα στην κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση των μεταναστών και στο σεβασμό της πολιτισμικής τους αυτονομίας, προωθήθηκε η δίγλωσση ενταγμένη εκπαίδευση.

Οι Έλληνες στην Ολλανδία οργανώθηκαν σε Κοινότητες σχετικά σύντομα, αλλά η επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα προκάλεσε για ένα διάστημα εσωτερικούς κλυδωνισμούς και διασπάσεις στις οργανώσεις τους.

Η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων Ολλανδίας ιδρύθηκε το 1975 ως συντονιστικό όργανο και για να εκπροσωπεί τους Έλληνες σε διάφορους φορείς προώθησης των μεταναστευτικών συμφερόντων. Στην Ολλανδία υπάρχουν 14 κοινότητες και αρκετοί εθνικοτοπικοί, αθλητικοί, πολιτιστικοί, φοιτητικοί και ελληνολλανδικοί σύλλογοι. Αυτό που χαρακτηρίζει τις ελληνικές οργανώσεις της χώρας είναι οι αυξημένες επαφές τους με αντίστοιχους φορείς άλλων μεταναστευτικών ομάδων και η ενεργή συμμετοχή τους σε ομάδες πίεσης, καθώς και σε θεσμικά όργανα στα οποία διαμορφώνεται -εν μέρει τουλάχιστον- η μεταναστευτική πολιτική.

Σήμερα, παρά τη μακροχρόνια εγκατάσταση τους στην Ολλανδία, οι Έλληνες μετανάστες στην πλειονότητα τους εξακολουθούν να κατέχουν τις χαμηλότερες θέσεις στην οικονομική και κοινωνική ιεραρχία. Παρόλα αυτά επωφελήθηκαν από τις παροχές του κράτους πρόνοιας και από το αίσθημα ασφάλειας που τους δημιούργησαν. Σε σχέση, εξάλλου, με τους τούρκους και μαροκινούς μετανάστες, όλο και περισσότεροι Έλληνες απασχολούνται σε επαγγέλματα που απαιτούν ειδίκευση ή είναι μικρομεσαίοι επαγγελματίες.

Τέλος, από την ισχύ της Πράξης Προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ, το 1981, οι Έλληνες στην Ολλανδία εξισώθηκαν νομικά με τους άλλους μετανάστες από χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η διαβίωση τους βελτιώθηκε αισθητά.

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Η παρουσία του ελληνικού στοιχείου στο Λουξεμβούργο είναι σχετικά πρόσφατη και συνδέεται με το σημαντικό ρόλο της μικρής αυτής χώρας στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Οι Έλληνες, λοιπόν, που ζουν στο Μεγάλο Δουκάτο, ανήκουν στην πλειονότητά τους σε μια επαγγελματική κατηγορία: εργάζονται στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχουν την έδρα τους στη χώρα.

Εξάλλου, οι Έλληνες κοινοτικοί υπάλληλοι του Λουξεμβούργου είναι αυτοί που συνετέλεσαν στην ίδρυση του πρώτου ελληνικού συλλόγου το 1964. Ο σύλλογος αυτός, που είχε αρχικά τον τίτλο Amicale des Hellenes (Φιλικός των Ελλήνων), αφού πρώτα μετονομάστηκε (το 1986) σε Association des Hellenes du Luxembourg, μετεξελίχθηκε το 2001 σε Ελληνική Κοινότητα Λουξεμβούργου, η οποία εκπροσωπεί περίπου 2.000 άτομα.

Ο σημαντικότερος πόλος συσπείρωσης των Ελλήνων της χώρας είναι, βέβαια, η ελληνική ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία αποκτά σύντομα το νέο ναό της και το πολιτιστικό της κέντρο. Σε χώρο της ελληνικής εκκλησίας, εξάλλου, λειτουργεί Ελληνικό Σχολείο Μητρικής Γλώσσας υπό την αιγίδα του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Κατά την τελευταία εικοσαετία, ιδρύθηκαν στο Λουξεμβούργο και άλλοι -πέρα από τον προαναφερθέντα- σύλλογοι, προσανατολισμένοι σε ποικίλα ενδιαφέροντα. Ανάμεσά τους οι Club Culture et Dances Helleniques–Section de la Communate Europeene, Cine Club Hellenique, η ιδρυμένη το 1988 Θεατρική Εταιρεία Λουξεμβούργου (Clob Theatre Grec-Section de Cercle Culturel dwes Institutions Europeenes), το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο (Association Centre Culturel Hellenique a.s.b.l.) και η ιδρυμένη το 1993 Association des Cretois du Luxembourg.

Στο Λουξεμβούργο κυκλοφορούν δυο έντυπα ελληνικού ενδιαφέροντος. Η μηνιαία ελληνογαλλική εφημερίδα με τίτλο Ελληνική Παρουσία / Presence Hellenique / Hellenesch Presenz au Grand-Duche de Luxembourg et la Grande Region) και από το 2002 το τριμηνιαίο περιοδικό της Ελληνικής Κοινότητας με τίτλο Το Φαινόμενο τον Λουξεμβούργου / Effet du Luxembourg.

Νέος Κόσμος