Τουρκία: Η χώρα των πραξικοπημάτων

Για πέμπτη φορά από το 1960 η Τουρκία βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος. Το τελευταίο, πριν από αυτό της 15 Ιουλίου του 2016, καταγράφηκε το 1993.

Φωτο: Ο Αχμέτ Κενάν Εβρέν (Ahmet Kenan Evren) στρατιωτικός και σκληρός πραξικοπηματίας...

1960. Το πραξικόπημα οργανώθηκε από μία ομάδα 37 νεαρών Τούρκων αξιωματικών, εναντίον της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του Δημοκρατικού Κόμματος του Αντνάν Μεντερές.  Το πραξικόπημα της 27ης Μαΐου του 1960 ήταν το πρώτο και το τελευταίο πραξικόπημα που έγινε στην Τουρκία εκτός ιεραρχίας του στρατεύματος, καθώς τα πραξικοπήματα της 12ης Μαρτίου του 1975 και της 12ης Σεπτεμβρίου του 1980 έγιναν από το Γενικό Επιτελείο.

Την επομένη του πραξικοπήματος ο στρατηγός Γκιουρσέλ ανέλαβε την ηγεσία του στρατιωτικού καθεστώτος ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, πρωθυπουργός, υπουργός Άμυνας και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο Γκιουρσέλ αρνήθηκε ότι επέβαλε δικτατορία. Η αλήθεια είναι ότι αντιτάχθηκε στο σχέδιο του Μεντερές να ελέγξει τα οικονομικά του Στρατού και να αναθεωρήσει κάποια προνόμια που απολάμβαναν οι ένοπλες δυνάμεις.

Το 1971,  στρατιωτικό κίνημα που έμεινε στην ιστορία ως το «στρατιωτικό πραξικόπημα του μνημονίου», έβγαλε τα τανκς στους δρόμους, προκειμένου να ρίξει την κυβέρνηση και να αναλάβει την εξουσία. Ο στρατός «αναγκάστηκε» να επέμβει και να ανατρέψει τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ μετά τις φήμες για επικείμενο «αριστερό πραξικόπημα».

1980. Ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ επαύθη και δεύτερη φορά από τους στρατιωτικούς στις 12 Σεπτεμβρίου 1980. Μόλις είχε κερδίσει τις εκλογές και έγινε πρωθυπουργός. Αυτή τη φορά ήταν ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου στρατηγός Κενάν Εβρέν που έκρινε ότι «η χώρα αντιμετωπίζει την απειλή του χάους» επειδή «κάποιοι πολιτικοί θέλουν να αγνοήσουν την κεμαλική κληρονομιά μας».

Το πραξικόπημα του Εβρέν ήταν το πιο αιματηρό. Εκατοντάδες πέθαναν, χιλιάδες βασανίστηκαν στις φυλακές, πενήντα εκτελέστηκαν, 500 χιλιάδες συνελήφθησαν, περίπου 250.000 αντιμετώπισαν δικαστικές διώξεις, πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα, χιλιάδες απολύθηκαν από κυβερνητικά και ακαδημαϊκά πόστα, ενώ είχε την πιο μακροχρόνια επίπτωση στη χώρα, καθώς ο Εβρέν προώθησε ένα αυταρχικό Σύνταγμα.  Όταν στις 6 Νοεμβρίου 1983 το καθεστώς καταργήθηκε και σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Τουργκούτ Οζάλ, πάντοτε υπό την άμεση εποπτεία του Στρατού, η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι στα τρία χρόνια της δικτατορίας Εβρέν 2.604 άτομα «εξαφανίστηκαν» μετά τη σύλληψή τους από τη στρατιωτική αστυνομία και τη χωροφυλακή, 14.808 έμειναν στη φυλακή για έναν τουλάχιστον χρόνο χωρίς να δικαστούν ποτέ και ότι 8.603 άτομα – 2.641 γυναίκες – βρίσκονταν στις φυλακές εκτίοντας ποινές από 10 χρόνια ως ισόβια επειδή κρίθηκαν από στρατοδικεία ως «επαναστάτες».

Η δικτατορία Εβρέν είχε όσο καμία προηγούμενη την πλήρη υποστήριξη των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ. Ο εκπρόσωπος της Συμμαχίας χαρακτήρισε την επέμβαση του Στρατού«θετική ενέργεια», το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι επρόκειτο για «εσωτερική υπόθεση»της Τουρκίας

1993. Εκδηλώθηκε το λεγόμενο «συγκεκαλυμένο πραξικόπημα», το οποίο είχε στόχο την υπογραφή συμφωνίας ειρήνης με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK)

Πηγή: Από τη Μηχανή του Χρόνου με πληροφορίες από ΤΟ ΒΗΜΑ (άρθρο του Στάθη Ευσταθιάδη «Την ιστορία κινούν τα… πραξικοπήματα»)

TVXS.gr