Ο πρύτανης καλεί σε μονομαχία τον αρχιτέκτονα! - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Επειδή τον κατηγόρησε για κακοτεχνίες στην ανέγερση του Πανεπιστημίου Αθηνών  το 1865

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το νεοκλασικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών που δεσπόζει στην ομώνυμη λεωφόρο, άρχισε να κτίζεται το 1839 και ολοκληρώθηκε μετά από 25 χρόνια, επειδή τα χρήματα που συγκεντρώνονταν από εράνους δεν επαρκούσαν. Όμως όταν τελείωσε το έργο, ο αρχιτέκτονας του έργου Λύσανδρος Καυταντζόγλου, κατηγόρησε τον πρύτανη για κακοτεχνίες κι εκείνος, επειδή θεώρησε τον εαυτό του προσβληθέντα, τον κάλεσε σε μονομαχία για να λύσουν τις διαφορές τους. Ας δούμε όμως τι μεσολάβησε για να φτάσουν στην μονομαχία.

Φωτο: Ο βασιλιάς Οθων, που με δαπάνες του οποίου κατασκευάσθηκε όλη η πρόσοψη του κτηρίου

Μόλις μπήκε το 1839, ο βασιλιάς Όθων κάλεσε τον διαπρεπή δανό αρχιτέκτονα Χριστιανό Χάνσεν, να συνθέσει το σχέδιο του νέου Πανεπιστημίου Αθηνών σε ελληνικό νεοκλασικό ρυθμό. Στις 2-7-1839 έγινε η κατάθεση του θεμελίου λίθου στη θέση του σημερινού μεγάρου της Ακαδημίας Αθηνών. Αλλά λίγο αργότερα άνοιξαν θεμέλια παραπλεύρως της οδού Κοραή και εκεί άρχισε η οικοδόμηση. Ο Χάνσεν προσέδωσε στην σύνθεσή του απλότητα και μεγαλοπρέπεια. Κατά μήκος της προσόψεως σχημάτισε μια στοά με ορθογωνικούς πεσσούς μ’ ένα ιωνικό πρόπυλο. Στο ισόγειο κατασκευάστηκαν τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας και στον πάνω όροφο η βιβλιοθήκη.

Φωτο: Ο αρχιτέκτονας Χριστιανός Χάνσεν

Με πολλούς κόπους η Επιτροπή κατόρθωσε να συγκεντρώσει με εράνους 356.000 δραχμές, από ομογενείς. Το μπροστινό μέρος με το ιωνικό πρόπυλο της εισόδου κατασκευάσθηκε με δαπάνες του βασιλέα Οθωνα. Ο ηγεμόνας της Σερβίας Μίλος Οβρένοβιτς πρόσφερε 25.000 δρχ. και η ελληνική κοινότητα Γαλατσίου 200 τόνους ξυλείας. Το έργο αντί να τελειώσει το 1843, έμεινε ημιτελές. Το 1846 έγινε νέος έρανος και πρόσφεραν, ο Δ. Πλατυγένης 200.000 δρχ. και οι ομογενείς αδελφοί Ιωνίδαι από το Λονδίνο 30.000. Έτσι συνεχίστηκαν οι εργασίες του πίσω μέρους προς την οδό Ακαδημίας. Υπό την επίβλεψη πλέον του Λύσανδρου Καυταντζόγλου και του υπολοχαγού Μηχανικού Αλέξανδρου Γεωργαντά. Και τα χρήματα αυτά τελείωσαν και τελικώς οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1864 με δωρεά του ομογενούς από την Πετρούπολη Δημητρίου Μπεναρδάκη και την επίβλεψη του στρατιωτικού αρχιτέκτονα Αναστασίου Θεοφιλά.

Φωτο: Ο πρύτανης Φρεαρίτης που κάλεσε σε μονομαχία τον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυτατζόγλου για λόγους τιμής.

Όπως σημειώνει ο διαπρεπής πολεοδόμος και ιστορικός των Αθηνών Κώστας Μπίρης,  μετά την αποπεράτωση του έργου ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου διαπίστωσε αρχιτεκτονικά λάθη και κακοτεχνίες που έγιναν κατά παράβαση των σχεδίων του Χάνσεν και των κανόνων της αρχιτεκτονικής και τις απόψεις του αυτές διατύπωσε σε άρθρο που δημοσίευσε. Ο πρύτανης Κων. Φρεαρίτης θεώρησε τον εαυτό του προσβληθέντα από το δημοσίευμα κι έφτασε σε σημείο - ενδιαφερόμενος για την ηθική πλευρά του θέματος- να υπερασπίσει την τιμήν του με μονομαχία ! ΄Ετσι, έστειλε με δύο μάρτυρες αξιωματικούς του Ιππικού επιστολή, η οποία κατέληγε στην πρόσκληση : «ίνα αυθωρεί, εγγράφως εξηγήσητε την έννοιάν σας σαφέστερον, άνευ της ελαχίστης υπεκφυγής, προς οδηγίαν περαιτέρω». Και άν το ηθικό θέμα δεν λυνόταν και μάλιστα σαφέστατα εγγράφως, τότε θα μιλούσαν τα σπαθιά !

Φωτο: Ο αρχιτέκτονας Λύσανδρος Καυταντζόγλου

Ο Καυταντζόγλου  διαβεβαίωσε τους δύο μάρτυρες αξιωματικούς ότι έγινε παρανόηση εκ μέρους του πρύτανη και ότι το δημοσίευμά του δεν είχε σκοπό να θίξει την τιμήν και την υπόληψή του. Και απαντώντας στον πρύτανη Φρεαρίτη εγγράφως, τόνισε ότι, μόνο απο καλλιτεχνικής και επιστημονικής απόψεως εξέτασε το ζήτημα της αποπερατώσεως του Πανεπιστημίου, αποκλείοντας οποιανδήποτε άλλη έννοια των γραφομένων του. Μετά από αυτό, οι δύο άνδρες περιόρισαν την διαμάχη τους σε αλλεπάλληλα δημοσιεύματα...

Το 1861 ο βαρώνος Σίμων Σίνας ανέθεσε στον Βαυαρό ζωγράφο Κάρολο Ράλ (Karl Rahl), να συνθέσει τοιχογραφίες για την ζωοφόρο της στοάς της μπροστινής όψεως. Τα σχέδια που εκπόνησε είχαν ως θέμα την αναγέννηση των Επιστημών και των Τεχνών στην Ελλάδα από τον βασιλέα Οθωνα. Ομως ο Ράλ πέθανε και τις τοιχογραφίες ανέλαβε να εκτελέσει ο Πολωνός ζωγράφος  Λεμπιέτσκυ.

Σύμφωνα με τα σχέδια του Χάνσεν, στήθηκαν μπροστά στο Πανεπιστήμιο ο ανδριάς του Ρήγα Φεραίου (1871) έργο του Κόσσου και του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄ έργο του Φυτάλη με χρήματα που διέθεσε ο μέγας ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ. Το 1875 τοποθετήθηκε το άγαλμα του Αδαμαντίου Κοραή έργο του Βρούτου και το 1885 ο ανδριάντας του Γλάδστωνος έργο του Βιτάλη, ενώ το 1928 του Καποδίστρια έργο του Μπονάνου. Τα σπουδαία αυτά έργα, δημιουργήματα διαπρεπών καλλιτεχνών, τα τελευταία χρόνια προσβάλλονται από χέρια βανδάλων που τα ρυπαίνουν, χωρίς να ενδιαφέρονται αν καταστρέφουν τα σπουδαία αυτά μνημεία και προσβάλουν εκείνους που παρασταίνουν. Έλεος! Ντροπή!