ΜΙα ελληνική τραγωδία - του Στάθη Καλύβα*

Ο ΣΤΑΘΗΣ ΚΑΛΥΒΑΣ ΚΑΤ ΑΡΧΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ , ΔΥΣΤΥΧΩΣ Η ΕΥΤΥΧΩΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΕΓΝΩΣΜΕΝΟΥ ΚΥΡΟΥΣ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΥΒΑ.
ΚΑΤ ΑΡΧΑΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΡΑΝΤΖΙΔΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΥΒΑ ΜΙΑ ΦΟΥΡΝΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΣΚΟΠΙΜΟ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ ΤΙ ΤΟ ΠΙΟ ΑΠΛΟ ΑΣ ΠΟΥΜΕ ΤΟ ΒΑΣΙΚΩΤΕΡΟ ΤΗΝ ΒΑΡΥΣΗΜΑΝΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΙ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΦΕΙΑΔΗ ΟΤΑΝ ΕΠΕΣΤΡΕΨΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΑΛΙΝΙΚΗ ΤΟΤΕ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ, ΘΑ ΗΤΑΝ ΣΚΟΠΙΜΟ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ ΤΙ ΕΙΧΕ ΠΕΙ Ο ΜΑΡΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΚΙΤΣΑΣ ΥΠΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣ ΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ.
Ο ΔΕΣ ΔΕΝ ΗΤΗΘΗΚΕ ΟΠΩΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΕ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ , Ο ΔΣΕ ΑΠΛΑ ΠΡΟΔΟΘΗΚΕ ΚΑΙ ΥΠΟΣΚΑΠΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΤΕ ΤΟΥ ΚΚΕ.
ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΟΒΑΡΟ ΝΑ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΥΠ ΟΨΙΝ ΤΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ.
Ο ΚΑΛΥΒΑΣ ΚΑΤ ΑΡΧΑΣ ΟΠΩΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΧΙ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΡΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΡΕΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΥΜΒΩΡΥΧΙΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΟΒΑΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ ΜΑΖΙ ΤΟΥ , ΟΠΩΣ ΕΧΕΙ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ.

ΧΑΓΚΕΝ ΦΛΑΙΣΕΡ ΜΑΣ ΛΕΕΙ ΤΑ ΠΙΟ ΚΑΤΩ

«Εκτός έδρας» καθώς ο Δήμος Καλαβρύτων μου έκανε την τιμή να εντάξει την παρουσίαση των Πολέμων της μνήμης, του τελευταίου βιβλίου μου, στις εκδηλώσεις μνήμης της μεγάλης σφαγής- πληροφορήθηκα για δημοσίευμα του Στάθη Καλύβα με τον κραυγαλέο τίτλο «Η Ιστορία ως τυμβωρυχία»(«Το Βήμα», 20.12.2009). Μολονότι η συγκεκριμένη μομφή έχει αποδοθεί ενίοτε στον Καλύβα- λόγω της ερευνητικής εμμονής του με τις ανθρωποκτονίες («Ι focus on homicides»), τη μελέτη, καταμέτρηση και (ανα)κατανομή των θυμάτων της εμφύλιας βίας κυρίως με παραταξιακά κριτήρια-, δεν περίμενα να έχει περάσει κρίση αυτοκριτικής. Με την ανάγνωση του άρθρου λύθηκε η απορία, τέθηκε όμως άλλο ζήτημα: Πολλοί συνάδελφοι έκριναν ότι ένα τέτοιο λιβελογράφημα δεν αξίζει σχολιασμό, εντούτοις κατέληξα ότι επιβαλλόταν μια τελειωτική απάντηση.

Για να δικαιολογήσει ο Καλύβας τον μακάβριο τίτλο του, τον συνέδεσε με το ερώτημά μου γιατί «ξέθαψε», μαζί με τον δικηγόρο Π. Μακρή-Στάικο, την ήδη γνωστή κατοχική έκθεση του Βρετανού ταγματάρχη Ουάλας, χωρίς να αναφερθεί καν στις ευθύνες του για το ξέσπασμα του κατοχικού Εμφυλίου. Ασφαλώς γνωρίζει τη μεταφορική έννοια του ρήματος «ξεθάβω». Με την αστεία κατηγορία ότι «αποδοκιμάζω» τη «δημοσίευση ενός ιστορικού τεκμηρίου» , αποκρύπτει ότι, επισημαίνοντας περίεργα λάθη και κενά στο σχολιασμό, έθετα ερωτήματα που έμειναν όμως αναπάντητα. Επιπλέον ο Καλύβας ή/και οι συν αυτώ- όλοι αυτοανακηρυχθέντες θεματοφύλακες της ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ έρευνας ΛΟΓΟΚΡΙΝΑΝ την από το 2002 δημοσιευμένη έκθεση: αφαιρώντας λαθραία από τη μετάφραση (τα «άβολα»;) κεφάλαια!

Στη συζήτηση για τον Εμφύλιο, ο Καλύβας πρωτοεμφανίστηκε το 2000 σε συλλογικό τόμο του Μαρκ Μαζάουερ, ισχυριζόμενος πως μετά την «κατάρρευση της ιδεολογικής ηγεμονίας της Δεξιάς»- την οποία τοποθετεί πρόωρα το 1974- έπαψαν οι αναφορές στην «κόκκινη βία» (που αποτελούσε τον τίτλο του άρθρου του). Μετά τη μεταπολίτευση, πράγματι, τα ψυχροπολεμικά «δεδομένα» της δεκαετίας του ΄40 αναπόφευκτα «αναθεωρήθηκαν» και σταδιακά ανατράπηκαν, καθώς ελευθερώθηκε το σταματημένο εκκρεμές της «πολιτικής ορθότητας». Αυτή η διαδικασία ενοχλούσε τους «νικητές του Εμφυλίου», που αντλούσαν επιχειρήματα από υπερβολές και απλουστεύσεις της (ετερογενούς!) ηττηθείσας παράταξης, δεν βρήκαν όμως συγκροτημένη έκφραση ώσπου εμφανίστηκε το αυτοαποκαλούμενο «νέο κύμα». Αυτό προσέφερε ορισμένες αξιόλογες μελέτες τοπικού κυρίως ενδιαφέροντος, χωρίς το «νέο» να ξεφεύγει κατ΄ ανάγκη από το νεοτερικό «διεπιστημονικό» περιτύλιγμα παλαιάς συνθηματολογίας. Οι άτυποι ηγέτες του, Καλύβας και Ν. Μαραντζίδης, εκδηλώνουν επίμονα τάσεις μονοπώλησης της «(νέας) ιστορικής ορθότητας» και πληθωρική οίηση, που εκφράζονται ήδη στον περίφημο Δεκάλογο της «φρέσκιας ματιάς»(«Τα Νέα», 20.3.2004) με οδηγίες προς ναυτιλλομένους (ερευνητές). Η εμφανής έπαρση θυμίζει τους νεαρούς οικονομολόγους που κόμιζαν και εφάρμοζαν νέες συνταγές στην οικονομία: με τα γνωστά αποτελέσματα…

Ανάμεσα σε άλλα παράδοξα, ο Καλύβας ψέγει τον γράφοντα και για όσα υποστήριξε ο Ηλίας Νικολακόπουλος («Τα Νέα», 28.11.2009), συγχέοντας τις δύο ανεξάρτητες και τυπωμένες με διαφορετικό χρώμα κριτικές. Επιβεβαιώνεται έτσι η προβληματική τεκμηρίωση βίαια στρογγυλεμένων ισχυρισμών που είχα ήδη επισημάνει στο πρώτο άρθρο του. Απόδειξη και η νέα «ποσοτική προσέγγιση» στην κατοχική βία σε συλλογικό τόμο του 2009: Ο ισχυρισμός του ότι οι σχεδόν 2.000 βίαιοι θάνατοι στη Μεσσηνία οφείλονταν κατά 66,63% στην «κόκκινη βία», και μόνο 33,37% στη «μαύρη βία» (κατακτητών και δωσίλογων), στηρίζεται στις λίστες ανθρωποκτονιών του Κοσμά Αντωνόπουλου. Ο Καλύβας παραδέχεται ότι «δεν είναι δίχως προβλήματα» τα στοιχεία του νομάρχη της ΕΡΕ Αντωνόπουλου, τα οποία όμως παρουσιάζει σαν «μοναδικά» και ελεγμένα! Αγνοεί ότι άλλα μαρτυρολόγια αποδεικνύουν τη μεροληψία του Αντωνόπουλου και των στοιχείων του; Αγνοεί ότι εκείνος είχε «προηγούμενα», ως στέλεχος τοπικής αντι-εαμικής ανταρτικής οργάνωσης που διαλύθηκε από τον ΕΛΑΣ και έπειτα τροφοδότησε τα Τάγματα Ασφαλείας, ενώ ο πατέρας του εκτελέστηκε από το ΕΑΜ; Ετσι, ο γιοςσυγγραφέας-νομάρχης εκδικείται με τη γραφίδα «τον κόκκινο φασισμό», αλλά συχνά και την ιστορική αλήθεια! Κατανοητό, αλλά τότε κρίμα στον κόπο του πολιτικού επιστήμονα Καλύβα να καταρτίζει φανταχτερές γραφικές απεικονίσεις και στατιστικές με σαθρή βάση «δεδομένων».

Αλλωστε, ακόμη και ο Αντωνόπουλος αποδίδει το 53,7% των «εκτελεσθέντων» της Αργολίδας στους κατακτητές, ενώ ο Καλύβας αντιστρέφει την αναλογία, χρεώνοντας μόνο 45% στη μαύρη βία και «περίπου 55%» στην κόκκινη. Πρόκειται για βαρύνουσα τοποθέτηση, αφού η Αργολίδα είναι ο χώρος που εξετάζει στο «άρθρο-σταθμό» του 2000, όπου γενικεύει επαγωγικά τα εκεί ευρήματά του «πιθανότατα [για] ολόκληρη τη χώρα». Στο άρθρο της 20.12.2009, ο Καλύβας αναφέρει ότι η διεθνής έρευνα δεν αποσκοπεί στην «ανάδειξη πρωταθλητών και μειοδοτών [ εννοεί:“δευτεραγωνιστών” ;] της βίας». Οντως, αλλά δυστυχώς αυτό αναδεικνύει στον δημόσιο διάλογο εντός Ελλάδας- ενώ στο βιβλίο του «Logic of Violence» αυτοαναιρείται: απευθυνόμενος κυρίως σε αναγνώστες εκτός Ελλάδας, αντιπαραθέτει 40.000 θύματα της φασιστικής βίας σε «μόνο» 15.000 θύματα του ΕΑΜ, χωρίς οποιαδήποτε τεκμηρίωση!

Δεν αφορά λοιπόν εμένα ο αφορισμός του Καλύβα, όταν με εντάσσει στους ιστορικούς «που ρέπουν προς την επιλεκτική χρήση» των πηγών. Αρμοδιότεροι έχουν ήδη κρίνει επ΄ αυτού. Ούτε εξαρτώμαι από κομματικές δεσμεύσεις, ούτε θα εξέδιδα βιβλίο υπό την αιγίδα κομματικού ινστιτούτου, όπως έκανε ο Καλύβας. Αστοχη και η βολή εναντίον μου, για δήθεν «απόλυτη ταύτιση με το ΚΚΕ», ύστερα μάλιστα από τις πρόσφατες επιθέσεις του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου σε δημοσιεύματά μου. Αλλωστε αντιτίθεμαι στο σφράγισμα ( των όποιων ) αρχείων. Ως προς άλλα ιστορικά δεδομένα συμβαίνει να συμφωνώ με το ΚΚΕ: λ.χ. ότι το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ υπήρξε σαφώς η μεγαλύτερη και δυναμικότερη αντιστασιακή οργάνωση- αλλά σε αυτό συμφωνούσε εκ πείραςκαι η Βέρμαχτ!

Κλείνω παραφράζοντας τον Καλύβα: Είναι θλιβερό ένας επιστήμονας με υποσχόμενο ξεκίνημα να εκτροχιάζεται τόσο άσχημα ήδη στο μέσο της καριέρας του…

Ο κ. Χάγκεν Φλάισερ είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

http://erodotos.wordpress.com/2010/01/11/mauri-kokkini-bia/