40 χρόνια από την κατάληψη της Νομικής - του Γιώργου Βερνίκου*

Αυτά τα πρόσωπα δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό...
Αυτά τα πρόσωπα δεν βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο.
Αυτές οι καρδιές δεν βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
«Ρωμιοσύνη» Γιάννης Ρίτσος


Συμπληρώνονται 37 χρόνια (σ.σ. 40 χρόνια σήμερα) από την κατάληψη της Νομικής το Φλεβάρη του 1973, που σημάδεψε το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και αποτελεί κορυφαία στιγμή του ελληνικού αλλά και του διεθνούς νεολαιίστικου κινήματος.

Η ζωή από τότε έχει αλλάξει και φαντάζει μακρύς ο χρόνος. Μια ολόκληρη γενιά όμως, η εποχή εκείνη την έχει ανεξίτηλα σημαδέψει, κυρίως γιατί ήταν η κορύφωση της αμφισβήτησης μιας ολόκληρης εποχής και της σύγκρουσης με απάνθρωπους μηχανισμούς.

Η δικτατορία ήταν μια αυθαίρετη εξουσία. Εξέφραζε τις δυνάμεις της οπισθοδρόμησης και τις δυνάμεις της παρακμής της παραδοσιακής ελληνικής πολιτείας. Ιδιαίτερα την περίοδο 1969-1973 οι απάνθρωποι μηχανισμοί της ήρθαν σε σύγκρουση με τμήμα της ελληνικής παραδοσιακής αστικής κοινωνίας, που θεώρησε ότι το καθεστώς έθιγε κατάφωρα τις αξίες της και άρχισε να την αμφισβητεί. Στον αντιδικτατορικό αγώνα ιδιαίτερη συμμετοχή είχαν φοιτητές που δεν είχαν καταβολές από την παραδοσιακή Αριστερά. Παρόλα αυτά όσοι πρωτοστατήσαμε, βρεθήκαμε στρατευμένοι, φυλακισμένοι και πολλοί υποστήκαμε φρικτά βασανιστήρια. Είναι σημαντικό ότι οι...

...αστοί αμφισβητίες, πέρα από τη συμμετοχή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα, συνέβαλαν στη δημιουργία μιας απροσδόκητης ευαισθησίας όλης της ελληνικής κοινωνίας και στη δημιουργία προϋποθέσεων για την κάλυψη ενός μεγάλου ποσοστού του δημοκρατικού ελλείμματος, που εκείνη την εποχή ήταν ιδιαίτερα έντονο.

Έχει ιδιαίτερη σημασία πως μέσα από τις συγκεκριμένες συνθήκες, δημοκράτες, πατριώτες, αριστεροί, χριστιανοί και κομμουνιστές

Είναι δύσκολο ν’ αντιλαμβανόμαστε τον αντιδικτατορικό αγώνα μ’ έναν ενιαίο τρόπο. Κάτι τέτοιο δεν θα αντανακλούσε την πραγματικότητα και θα ήταν σε μεγάλο βαθμό μια μορφή ευνουχισμού της περιόδου εκείνης. Στην πραγματικότητα, ο αντιδικτατορικός αγώνας κρατά μια ξεχωριστή θέση, ιδιαίτερα στην καρδιά και την ψυχή των νέων ανθρώπων. Αυτό το πετυχαίνει γιατί ακριβώς ο καθένας μας μπορεί να βρει τη μορφή εκείνης της έκφρασης που του ταιριάζει καλύτερα. Θα ήταν άδικο για πολλούς νέους ανθρώπους να τους επιβάλεις να εκφράζονται μ’ έναν ενιαίο τρόπο. Ο καθένας μπορεί ν’ αντλεί από τις ιστορικές στιγμές τα μηνύματα εκείνα που τα αισθάνεται και τα βιώνει καλύτερα. Προσωπικά θα απαιτούσα όλοι να έχουν ξεκάθαρο στο μυαλό τους ότι οι μορφές βίας προσβάλουν και τους αγώνες εκείνης της εποχής, αλλά και τη σημερινή νεολαία. Πάντα υπάρχει ένα πολύ ευαίσθητο σημείο ισορροπίας ανάμεσα στην προσπάθεια να μιμηθούμε καχέκτυπα ορισμένα γεγονότα που δεν επαναλαμβάνονται και από την άλλη να θέλουμε να τα ισοπεδώσουμε όλα απλά σα μνημειακές αναφορές, που δεν έχουν καμία σχέση με το σήμερα. Το να ψάχνει να βρει κανείς αυτό το λεπτό σημείο ισορροπίας είναι η μεγάλη πρόκληση. Είναι βασανιστικός και αρκετά επώδυνος ο προβληματισμός γύρω απ’ αυτήν την υπόθεση.

Ρωτάται συχνά τι μένει σήμερα από εκείνη την εξέγερση. Μένουν πάρα πολλά πράγματα. Οι κοινωνικοί αγώνες έχουν συνέχεια, δεν σταματούν ποτέ. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι γνωρίζουν εκείνα τα γεγονότα ή τα κατανοούν. Ωστόσο κάθε γενιά έχει τους δικούς της «ηγέτες» και τη δική της συλλογικότητα, διαμορφωτές της κατεύθυνσης που ακολουθεί ένας λαός. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους που έχουν συνείδηση ότι η πρόοδος και ο πολιτισμός είναι μία αλυσίδα γεγονότων, η κατάληψη της Νομικής, η 17η Νοέμβρη και όλος ο αντιστασιακός αγώνας με τις επιμέρους ημερομηνίες, με τις αντιστασιακές του Οργανώσεις και τις δίκες που έγιναν, αποτελούν σημαντικούς κρίκους αυτής της αλυσίδας. Χωρίς αυτούς τους αγώνες δεν θα μπορούσαμε να έχουμε την ελευθερία και τη δημοκρατία που έχουμε σήμερα, η οποία μπορεί να είναι ατελής –η σημερινή μας ζωή δεν έχει την ηθική διάσταση της δημοκρατίας που ήθελε ο αντιστασιακός αγώνας- αλλά δεν παύει να είναι πολύ πιο προωθημένη από εκείνη την εποχή. Υπάρχουν νέα προβλήματα και νέες προκλήσεις, αλλά τα γεγονότα εκείνης της εποχής, όπως συνέβησαν εν τόπω και εν χρόνω και τα αντιμετωπίσαμε, σήμερα αποτελούν παρελθόν ιστορικό αλλά και επείγον παροντικό ζητούμενο. Ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα.

Σαν γενιά ζήσαμε μοναδικές εμπειρίες. Μας ένωσαν πάρα πολλά κοινά στοιχεία και είδαμε τους αγώνες μας –τουλάχιστον στο κοινό σημείο το οποίο μας ένωνε, που δεν ήταν άλλο από την πτώση της χούντας και την επάνοδο της ελευθερίας- να πραγματώνονται. Από την άλλη ο αγώνας ποτέ δεν τελειώνει. Ο άνθρωπος γεννιέται, ζει και πεθαίνει αγωνιζόμενος, προσαρμόζοντας κάθε φορά τους αγώνες του με βάση την εποχή. Σίγουρα υπάρχουν ακόμα αρκετά ανεκπλήρωτα οράματα για τα οποία πρέπει να αγωνιστούμε. Και πολλές φορές αυτά τα οράματα ενώνονται με τα οράματα της σημερινής γενιάς. Υπάρχουν πανανθρώπινες αξίες, οι οποίες ενώνουν τους ανθρώπους ανεξάρτητα από τις ηλικίες, τον τόπο, το χρόνο και την ιδιαίτερη κατάσταση που βρίσκεται ο καθένας. Είναι αυτές που ενώνουν τους ανθρώπους και όταν εκφράζονται αγωνιστικά σε πραγματικά δύσκολες συνθήκες, χαράσσουν την ιστορία.


*Ο Γιώργος Βερνίκος σήμερα είναι επιχειρηματίας. Υπήρξε ηγετικό στέλεχος του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος και από τους πρωτεργάτες των καταλήψεων της Νομικής. Έχει γράψει το βιβλίο «Όταν θέλαμε ν’ αλλάξουμε την Ελλάδα», Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2003. βρεθήκαμε να αγωνιζόμαστε μαζί στον αντιδικτατορικό αγώνα, ανεξάρτητα από ιδεολογικά ρεύματα, οικογενειακές καταβολές και εμπειρίες. Μας ένωσε ο κοινός αγώνας για αξιοπρέπεια, ελευθερία και δημοκρατία.

Παραπολιτική